Esej Ruralna ekologija – Smiljana Šakota

PRIRODNE LEPOTE JUŽNE I ISTOČNE SRBIJE

Bogatstvo i raznolikost ruralnih područja osobenost je Srbije. Region istočne i južne Srbije je oblast sa potpuno netaknutom prirodom i sjajnim potencijalima. Ovaj deo Srbije prošaran je raznovrsnim prirodnim odlikama, od planinskih masiva do reka, šuma,kanjona,klisura i pećina. Ovaj region je poznat po svom bogatom kulturnom nasledju, prirodnim lepotama i poljoprivrednoj proizvodnji. Više od polovine teritorije čini obradivo zemljište pa se u ovom kraju može naići i na oranice , voćnjake,vinograde, livade i pašnjake.

Južnu Srbiju, manje poznatu ali ne i zaboravljenu,oblikovale su Južna Morava i njena pritoka Nišava. Ove reke teku kroz ravnice i  kanjone, što ovom kraju daje specifično prirodno obeležje.Ovaj  predeo sa interesantim reljefom obuhvata sve od plodnih širokih dolina, preko uskih klisura sve do teško prohodnih kanjona. Lekovitu stranu ove regije čine mnogobrojne banje koje obiluju lekovitim blatom i izvorima mineralne vode. Najpoznatiji prirodni fenomen koji krasi ovu regiju je Djavolja varoš. Ovaj geomorfološki fenomen je jedinstven u našoj zemlji i vrlo redak u svetu, a ispraćen je veoma interesantnom legendom koja se i dan danas prenosi. Jelašićka klisura jedna je od nekoliko klisura koja svojim raznolikim morfološkim oblicima i faunom krasi ovaj predeo. Vеoma intеrеsantno i nеdovoljno ispitano područjе je i dolina reke Pčinje,predeo izuzetnih odlika. Privlači pažnju klisurastim delovima i meandrima ali i specifičnim spojem klima koje sa sobom nose i veliku raznovrstnost živog sveta.

Istočna Srbija je po svojoj prirodi posebna i drugačija od ostatka Srbije i moglo bi se reći da je nebrušeni dijamant. U ovoj oblasti mogu se izdvojiti razne atrakcije i prirodne retkosti. Planine ove oblasti su poznate po izuzetno čistom vazduhu i prelepim pogledom na okolnu prirodu. Rtanj je nadaleko poznata planina,vrlo prepoznatljiva po svom specifičnom obliku piramide kao i po legendama i mističnoj energiji. Simbol Rtnja je poznati rtanjski čaj koji se tradicionalno sakuplja na ovoj planini. Područje Homoljskih planina obuhvata veliki prostor bogat gustom šumom, rečnim izvorima,potocima i malim rekama koje se spuštaju sa padina planina. Nekoliko planinskih venaca koje nose zajednički naziv, Kučajske planine, obogaćuju ovaj region svojim izuzetnim kraškim oblicima reljefa. Neke od najpoznatijih pećina Srbije upravo se nalaze u okviru ovog planinskih venaca. Lazareva pećina je najduža u Srbiji,a ističe se po svom očaravajućem nakitu. Odmah kod Lazareve pećine počinje Lazarev kanjon, jedan od najimpresivnijih elemenata reljefa u Srbiji. Beljanica je izuzetno bogata vodom, podzemnim i površinskim tokovima, a posebno su zanimljivi površinski tokovi sa velikim brojem reka i potoka koji poniru. Voda u rekama ovog kraja  je izuzetno čista da se može piti direktno iz potoka ili reke. Tu je i planina Crni vrh koja se izdvaja po gustim šumama pa je zato pogodna za lov. Kao simbol ove regije izdvaja se Stara planina koja je bogata velikim brojem potoka,jezera kao i rečnih tokova koji su vremenom isklesale kanjone i klisure. Vodopadi su jednostavno nestvaran prizor koji očara svakog posmatrača, a od velikog broja koji se nalaze u Srbiji čak trećina je smeštena na Staroj planini. Stara planina uskoro dobija status nacionalnog parka usled velike raznovrsnosti biljnog i životinjskog sveta, od kojih su neke vrste  reliktne i endemične. Tu je i Krupajsko vrelo kao prava oaza i prirodna retkost istočne Srbije. Vrelo je sprecifično po svom egzotičnom izgledu,okruženo zelenilom i visokim drvećem, sa tirkiznom bojom vode. Takodje, jedna od poznatijih destinacija je i nacionalni park Djerdap čiji je glavno obeležje Djerdapska klisura kroz koju protiče reka Dunav. I ovaj nacionalni park sa sobom nosi mnoštvo neobičnih prirodnih odlika i veliki broj specifičnih biljnih i životinjskih vrsta. Tu su i Ozrenske livade kao predeo izuzetnih odlika i zaštićeno prirodno dobro.Floru ozrenskih livada prati raznoliko poljsko cveće, kao i veliki broj perčuraka. Fauna ovog predela je bogata fazanima, prepelicama, zečevima, divljim patkama i grlicama. Ovo je samo nekolicina prelepih pejzaža i destinacija koje region južne i istočne Srbije poseduju. Ono što čini ovaj region posebnim,pored raznovrsnih predela i prirode je misterija i neistraženost. Potencijal i netaknuta priroda su danas retkost koja pruža poseban doživljaj. Ukratko, istočna i južna Srbija odišu čistim vazduhom,gustim šumama, fascinantnim vodopadima i prelepim prizorima koji odzuimaju dah.

 SMILJANA ŠAKOTA Z02-2021